Тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау

Компанияда жыл сайынғы негізде тәуекелдерді сәйкестендіру жүргізіледі, оның нәтижелері Директорлар кеңесі бекітетін тәуекелдер тізілімінде және картасында көрсетіледі. Тәуекелдер тізіліміне ұзақ мерзімді стратегиялық мақсаттарға және Даму жоспары қызметінің негізгі көрсеткіштеріне қол жеткізуге ықпал етуге қабілетті тәуекелдер енгізілген.

2022 жылы комплаенс-тәуекелдер бойынша тәуекел оқиғаларының тізімі кеңейтілді. 2021 жылғы «Қызметтік міндеттерін орындау кезінде мүдделер қайшылықтарының болуы» және «Сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің болуы» екі тәуекелдік оқиғадан тұратын тізбе «Әдеп кодексін сақтамау» тәуекелдік оқиғасымен толықтырылды.

Тәуекелдер тізілімі мен Тәуекелдер картасына сәйкес 2022 жылдың соңында Компанияда 23 тәуекел бөлінді:

Тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау департаменті негізгі тәуекелдердің динамикасына тұрақты мониторинг жүргізеді және тәуекелдерді митигациялауға бағытталған іс-шаралардың орындалуын бақылайды. Мониторинг нәтижелері тоқсан сайын Компанияның Директорлар кеңесіне Тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жөніндегі есептілік түрінде жіберіледі.

Компания кезең мақсаттарына әсерін төмендету үшін негізгі тәуекелдерді белсенді басқару жөніндегі іс шараларды іске асырады:

Тәуекелдерді басқару бойынша алдын алу шараларын қамтамасыз ету мақсатында тәуекелдер картасына әлі енгізілмеген дамушы тәуекелдер айқындалды. Алайда, егер олар одан әрі дамыған болса, олар болашақта тәуекелдер картасына ене алады. «Қазақтелеком» АҚ қазіргі уақытта ақпарат жоқ немесе «Қазақтелеком» АҚ маңызсыз деп санайтын өзге де тәуекелдердің болуын жоққа шығармайды:

• Геоэкономикалық тайталас;
• Жылдам дамып келе жатқан және/немесе тұрақты инфляция;
• Ресурстар үшін геосаяси күрес;
• Мемлекетаралық қақтығыс;
• Өнімдер мен тауарлар бағасының күрт өсуі.

Трэдвей комиссиясының (COSO) Демеушілік ұйымдары комитетінің және «Қазақтелеком» АҚ-да тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау саласындағы өзге де үздік халықаралық практикалардың ұсынымдары негізінде әзірленген ІБЖ үш қорғаныс бағытының моделіне негізделеді және оның Компанияда жұмыс істеуі үшін жауапкершілік мынадай түрде бөлінеді:

Компаниядағы бақылау функцияларының жалпы нәтижелілігін арттыру, іс-қимылдардың уақтылылығын және жемісті өзара іс-қимылды қамтамасыз ету мақсатында екінші және үшінші қорғаныс бағытының құрылымдық бөлімшелері анықталған ІБЖ-ның кемшіліктері, компания қызметіндегі және оның қызметкерлері өздерінің лауазымдық міндеттерін атқарған кездегі қателіктер мен бұзушылықтар туралы тұрақты ақпарат алмасуды, сондай-ақ «Қазақтелеком» АҚ еншілес/тәуелді ұйымдарындағы өз бағыты бойынша қызметті үйлестіруді жүзеге асырады.

Ішкі бақылау жүйесінің негізгі міндетіне Компанияның қаржылық есептілігінің ашықтығы мен дұрыстығын қамтамасыз ету жатады. «Қазақтелеком» АҚ-да қаржылық есептілікті дайындау процесіне ішкі бақылау жүйесін құрудың негізгі қағидаттары мен кезеңдері айқындалған:

• қаржылық есептілікті дайындаудың маңызды бизнес-процестерін сәйкестендіру және сипаттау;
• бизнес-процестер деңгейінде тәуекелдерді анықтау және бағалау (есептіліктің дұрыстығына әсер ететін), сондай-ақ ықтимал мүдделер қайшылығын ескере отырып, осы тәуекелдерді басқару үшін жауапкершіліктің аражігін ажырату.

Бизнес-процестер деңгейінде тәуекелдерді төмендетуге бағытталған бақылау рәсімдерін сипаттау, бағалау және енгізу кезінде бақылауларды автоматтандыру, сондай-ақ әртүрлі типтегі: алдын ала, кейінгі, негізгі және өтемдік бақылауларды белгілеу мүмкіндіктері көзделеді.

Сондай-ақ, «Қазақтелеком» АҚ-да бақылаулардың операциялық тиімділігін тұрақты түрде бағалау тәжірибеден өткізіледі.

Есеп беру жылы «Қазақтелеком» АҚ-ның ТБЖ және ІБ компаниялар тобын дамытудың 2022-2024 жылдарға арналған негізгі бағыттарында көзделген, Компания Басқармасымен бекітілген іс-шаралар жүзеге ­асырылды, атап айтқанда:

RCSA — Risk and Control Self-Assessment (тәуекелдер мен бақылау ортасын өзін-өзі бағалау) практикасы енгізілді. Тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау департаменті СФ және КБД құрылымдық бөлімшелерінің басшыларына мақсатты сұхбат жүргізді.

Тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау департаменті жыл бойы тәуекелдерді басқару бойынша әдіснамалық және нормативтік құжаттарға өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша дайындық жүргізді.

Компания қызметіне ішкі бақылауды тиісінше іске асыруды қамтамасыз ету және ішкі бақылаудың маңыздылығын арттыру мақсатында «Қазақтелеком» АҚ ішкі бақылау саясаты әзірленді.

ESG саласындағы стратегиялық мақсаттардың бірі — экология. «Қазақтелеком» АҚ-да Корпоративтік басқаруды жетілдіру жөніндегі 2022-2024 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын орындау шеңберінде ТБжІБД «Қазақтелеком» АҚ тәуекелдер тізіліміне экологиялық тәуекелді енгізді, оның тәуекелдік оқиғалары:

• шығарындылар бойынша лимиттерден асып кету;
• қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнама талаптарын сақтамау;
• тұмау эпидемияларының, басқа да жұқпалы аурулардың таралуы болып табылады.

Іске асырылған тәуекелдер мен инциденттердің дерекқорын жетілдіру.

Корпоративтік басқару кодексінің талаптарына сәйкес жыл сайын «Қазақтелеком» АҚ-да тәуекелдерді басқару жүйесі, ішкі бақылау және процестік басқару бойынша қабылданған ішкі нормативтік құжаттаманы білуге қызметкерлерді тестілеу жүргізіледі. Тестілеуден өткен қызметкерлердің жалпы саны 1 879 адамды құрады.

2022 жылдың IV тоқсанында «Қазақтелеком» АҚ Ішкі аудит қызметі ­дауыс беретін акцияларының 50%-дан астамы тікелей немесе жанама түрде «Самұрық-Қазына» АҚ тиесілі заңды тұлғаларды корпоративтік басқару диагностикасының әдістемесіне сәйкес «Қазақтелеком» АҚ ­тәуекелдерді басқарудың корпоративтік жүйесінің және ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін бағалауды жүргізді. Өткізілген іс-шаралардың нәтижелері бойынша жалпы рейтинг — А.

2022 жылы «Қазақтелеком» АҚ еншілес және үлестес ұйымдарында ­тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйелерін диагностикалау ­әдістемесіне сәйкес «ВОСТОКТЕЛЕКОМ» ЖШС және «QazCloud» ЖШС жүйелерінде диагностика жүргізілді.

Топтың тәуекел-тәбетінің тізбесі қайта қаралды.

Жаңа сын-қатерлерге, бизнес-ортаның жоғары құбылмалылығына, өнімдер мен қызметтерді тұтынушылардың үнемі өсіп отыратын үміттеріне, қазіргі әлемнің геосаяси көрінісіне тәуелділікке және мемлекеттің экономикадағы реттеуші рөлін күшейтуге байланысты белгісіздік жағдайында тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйесіне деген көзқарасты өзгерту қажеттілігі туындайды.

Компания негізгі тұжырымдамалар мен стандарттарды қолдана отырып және олардың өлшемдерін басшылыққа ала отырып тәуекелдер мен ішкі бақылауларды басқарудың ағымдағы моделін жетілдіруге ниетті:

• корпоративтік басқару және мәдениет;
• стратегия және мақсат қою;
• қызметтің тиімділігі;
• өзгерістерді мониторингілеу және енгізу;
• ақпарат, коммуникациялар және есеп беру.